Лев Яковлевич Карпов
Лев Яковлевич Карпов
Лев Яковлевич әле Техник училищесы эшли башлады өстендә кертү сәнәгать өлкәсенә яңа ысулын алу канифоли һәм скипидара бер агач. Метод иде тәкъдим В. М. Рудневым һәм соңыннан аңлы Н.Һәм.Тавык-сановым һәм С. ПЛанговым. Хезмәткәргә әйләндерү идеясен фәнни бу завод технологик процесс нәтиҗәсендә ирешелгән конструкторской изобретательности, неутомимой эшчәнлеге һәм настойчивости максатларга ирешүдә Лев Яковлевича. Ул төзегән технологик процесс алу скипидара һәм канифоли бер агач пней. Иде спроектированы һәм төзелгән ике экстракционных канифольно-скипидарных заводы. Бер очрашуда Владимир өлкәсе, ә икенчесе - Финляндия. Полученная канифоль превосходила сыйфат һәм дешевизне иң яхшы француз һәм америка сортлы. Эшендә катнашты. Б. И. Збарский, алга таба булган үзгәрешсез катнашкан һәм таяныч өчен ЛЯ күп кенә эшләрдә, И. В. Филиппович.
Завод төзелгән, Финляндия, приносил зур табыш. Аларга заинтересовались швед промышленники тәкъдим бик отышлы контрактлар постройку шундый заводлар Швециядә. Беренче Бөтендөнья сугышы прервала халыкара элемтә.
1915 елда Л. Я. Карпов алды тәкъдим әверелү химия заводы Бондюге, ул входил Идел-Кама берләшмәсе химия заводлары ширкәте Ушаковых. Бондюжский заводы булган шул верховьях, кама (Чулман), ерак түгел пристани "Тихие горы". XIX гасырның икенче яртысында әлеге заводлар иде горурлыгы ватан химия сәнәгате. Предприятие продукциясе Ушакова демонстрировалась күп кенә Бөтендөнья күргәзмәләрендә. Оештыруда берничә производство катнаштым. Д. И. Менделеев, ул язган: "Сода, препаратлар глинозема, хрома, белильная известь һәм серная кислотасы шулай ясала заводта, дип бул, бу Көнбатыштагы бу хакта писались томы булыр иде". (1)
Үлем белән нигез салучы заводлары килде " запустение. Зур булмаган авыл Бондюга стояло бу слиянии кече елгасы Тоймы белән могучей, кулланганнар, чиста рекой Камой. Югары кама (Чулман) ярлары покрывали сосновые боры, түбән раскинулись заливные луга, тулы матур, үләннәр, чәчәкләр. Тойма иде, кечкенә генә речкой, әмма язгы ташу заливала авылы. Шуңа күрә агач йортлар басып тордылар бу югары подклетях, ә буенда урам тянулись югары агач мостки.
Гаилә директоры яшәдем зур, югары агач йортта белән балалар бакчасы урнашкан на горке, ерак түгел урман. Кышын балалар катались на санках һәм чаңгы. Гаиләбез белән Карповых бу Бондюгу килде молоденькая укытучысы малай - Ида Матвеевна, ул очраклы түгел Мәскәүдә прочла газетасында игълан урыны турында өендәге укытучысы малайлар гаиләдә, уезжавшей Урал. АЛАРГА үскәндә якыннарына башка бөтен гаилә башына кадәр иң үз үлем уртасында 60-нчы еллар.
Гаилә Карповых бу Бондюге алып барды да обеспеченную тормыш. ӘС җебе ярдәм итәргә үз туганнарына һәм якыннарына Киевта һәм Мәскәүдә.
Килү белән ЛЯ шунда ук башланды реконструкцияләү һәм киңәйтү Бондюк заводы. Төзелде, берничә яңа цехлар, аерым алганда, җитештерүче хлороформа, хлорной, известь һәм сыек хлора. Ихтыяҗ әлеге веществах иде бик югары шартларында сугыш. Төзелеше башланды электростанция һәм яңа пристани бу чулманда булса, бердәнбер транспорт артериясе заводы. Оештырылган Үзәк фәнни-тикшеренү лабораториясе. Август аеннан 1916 елның лабораториясе оештыру бүлегенә җитәкчелек иткән була, Б. И. Збарский, ул апрель аенда алды патент җитештерүне чиста хлороформа. Бер үк вакытта эше белән лабораториясендә шөгыльләнә, Збарский төзү хлороформного заводы. Бу һәм башка эшләрдә катнашкан И. В. Филиппович.
Б. И. Збарский июль аенда 1915 елның алды тәкъдим тол калган хатыны миллионера. С. Т. Мамонтова булырга идарәче аның зур имением һәм ике химик-заводлары булган, находившимися Уралда (Ивакинским һәм Всеволод-Виль-венским). Имение окружали урманнар, таулар, чокырлар. Җәен 1916 елның Збарский үзенә дәшә погостить ике язучылар: Евгения Лундберга һәм Борис Пастернак, гаиләсе белән, аның БИ связывали дустанә мөнәсәбәтләр. Алган тәэсирләр Урал алынган Пастернаком керде аннары роман "Доктор Живаго". Хатта к әтисенә нче 22.06.1916 елның Борис Леонидович болай дип яза: "Миңа бер дөнья ачылды үзләренең лугами, борами, горами буенча горизонту, һәм үзенең күк, болар барысы да тирән яшел чашке". Хәтта тасвирламасы имения Крюгеров бу романе өлешчә туры теге урыны яшәгән Пастернак гаиләдә Збарских. Берничә шигырь шагыйрьнең багышланды. Б. И. Збарскому һәм аның хатынына - Фани Николаевне.
Владелица заводы булдым сатарга аның, соң рәсмиләштерү сату июнь 1916 ел, Б. И. Збарский гаиләсе белән, И. В. Филиппович һәм Е. Г. Лундберг перебрались бу Бондюгу. Б. Пастернак берничә ай кайтты, Мәскәүгә. Ләкин биредә ачыкланганча, аңа яный чакырылышта армиягә алалар, һәм ул октябрь аенда 1916 елның килдем " Тихие горы һәм поселился гаиләдә Карповых. Пастернак эшләгән заводта: тђшкил мобилизационные исемлеге эш, исемлекләр булган азат итү һәм кичектерү нче хәрби хезмәте. Борис Леонидович шөгыльләнә, рус теле белән Володей Карповым. Гаилђ архивында сакланган дәфтәрләре әлеге дәресләр. Сорауга БЛ: "син сөясеңме эшләргә күбрәк?" Володя җавап бирә: "барыннан да яратам мин чаңгыда шуарга да, чөнки, мин барам белән тавы, миңа калса, мин кызыксындылар". Дуслык БЛ белән Володей дәвам итә һәм Мәскәүдә. Сакланды берничә записок шагыйрь к Володе һәм аларга бүләк ителгән китап "Балачак һәм отрочество", Л. Толстой белән шундый дип язылган: "Милому малайга мрачного һәм куркыныч төре, әмма бик скромному һәм хорошему, Володе Карпов белән, иң яхшы теләкләр, уңышлар һәм беспечного балачак һәм отрочества нче Борис Пастернак".
Бу письмах янына (октябрь 1916 - 1917 елның апрель) Пастернак, описывая үз тормыш Бондюжском заводында, еш кына упоминает гаиләсен Карповых. "Шөгыльләнәм, көн саен белән Карповским бер малай, бик славным, типтагы урта арасында Юрой Серовым (балалар елларда) һәм Жоржем Балтрушайтисом (төньяк балалар Тенишевско-Вру-бельского тибындагы лохматые, сообразительные, балалар бакчасы, лепка, наглядное укыту, курточки)". БЛ, гомумән, кызыксынып наблюдал өчен малайлар, янәшәдә яшәүче тыш Володи, бу иде Юра Карпов һәм Элик (Илья) Збарский. Хатта янына нче 1.01.17 г. ул сорый җибәрергә балаларга бүләккә китаплар. Кече әкиятләр, ә Володе "Көмеш Кенәз", А. Толстой.
"Үзе Л. Я. Карпов - куркыныч түгел, үзеңә туры киләме-фамилиясе - инглиз теле, сероглазый Джек белән проседью, киң җилкәсенә, югары, окутанный дымом, күңелле-глухим грассированием, - ике-өч взмаха футбол штиблет: ашханә - кабинет, ике теге ук взмаха: кабинет - ашханә һәм эш барышында нинди дә булса мальчишески недоконченная фикер, размашисто һәм косолапо төзелгән өстәл артында, донесенная кадәр республикасы һәм принесенная аннары киресенчә: - бер сүз белән әйткәндә ыргылды бу суга "үзгәреп торучы болыт кебек несовершенствах яшь британия тибындагы" (хат 25.10.1916 ел). "Л. Я. Карпов щепетилен һәм мнителен кадәр крайности, - дип авыр вяжется белән аның акылы, изге җаны һәм способностями недюжинного интеллигента. Корбаны әлеге ике аны шайтан бераз булмады түгел, булды, мин: отсрочке нче армия миңа баш тарталар" (декабрь 1916 ел). Исегезгә төшерәм, БЛ эшли заводта. Ул тђшкил мобилизационные исемлеге эш. ЛЯ давал махсус күрсәтмәләр алу өчен отсрочек нче армия кирәкле заводта кешеләргә. Щепетильность ЛЯ комачаулады аңа бирергә мондый күрсәтмә чагыштырмача БЛ. БЛ яшәгән бар йортында шөгыльләнә һәм аның балалары. ЛЯ теләмәгән өчен, аның турында, дип уйлаган ул ярдәм итә, үз кешеләргә. Хәзерге вакытта бу бөтенләй мөмкин түгел вообразить. Коткарып нигезләмә Б. И. Збарский. Ул китә белән бергә Пастернаком бу Елабу-дәүләт учреждениесе, анда заседала чакырылыш комиссиясе. Анда нашелся яшь хәрби табиб, ул аңладым БЛ - улы бөек рәссам. Калган комиссия моның исемендәге түгел слыхала. Нәтиҗәдә, Пастернак алды азат итү мәңгегә нче хәрби повинности.
Гыйнвар 1916 елның Анна Самойловна һәм Лев Яковлевич Мәскәүгә бардык. Хатта нче 20.12.1916 елның Пастернак дип яза: "Карповы булачак Мәскәүдә, бу-яхшы кешеләр. Ханым Карпов позвонит сезгә һәм, мөгаен, зайдет. Мин шат булыр иде, әгәр сез аны яхшы ачык һәм гади икән катнашты. Пошлите аның белән миңа барлык кирәкле әйберләр (исемлек буенча)". Шулай ук гаиләләр арасында Пастернаков һәм Карповых дустанә мөнәсәбәтләр урнашты. Соңрак Леонид Осипович Пастернак язган берничә портретов ЛЯ: ике майлы һәм өч карандашных (ГТГ). Портреты ЛЯ, ул, анда ул утыра кресле, иҗат ителгән 1921 елда май (2,5х1 м) инде үлгәннән соң, АС бүләк итте НИФХИ аларга. Л. Я. Карпов. Сугыш вакытында портреты, скатанный шушы кәнфит белән бергә барлык җиһазлары һәм хезмәткәрләре Институт эвакуацияләнә, Ташкент. Бу эвакуацияләү портреты иде, югалды. АС белән бергә Ираклием Андрониковым 70-нчы елларда язган заметку "бер Атна", анда описали тарихын язма һәм ярдәм сораган иде, аны эзләгәндә". Беркем дә откликнулся.
Әйләнеп кайтам к тасвирлау тормыш, гаилә Карповых бу Бондюге. Гаилђ архивында сакланган хатлары килгән Бон-дюги Мәскәүгә АС к аны единокровной сестре Бэлле Са-мойловне. БС иде яшьрәк ӘС 12 ел. ӘС относилась к Бэллочке белән " трда аналык кайгыртучанлык. БС иде красавицей, кеше мәрхәмәтле һәм ярдәмчел. Һөнәре буенча БС иде зубным табиб. Бу письмах берсе Бондюги ӘС бүленә белән БС барлык үз заботами. Даими упоминает турында высланных акчада, алар умоляет БС тотарга өчен яхшы туклану һәм, әгәр кирәк булса-дәвалану. БС бик ярдәм иткән, АС белән төзелеше көнкүреше. Бэллочка присылала Мәскәүдән китереп списками бик күп кирәкле әйберләр башлап, уенчыклар һәм чыршы бизәнү әйберләрен, скатертей, ковров һәм картиналар һәм кончая сушеными яшелчә һәм лыжами. Покупалось болар барысы да кибетендә "Мюр һәм Мерилиз", шунда ук упаковывалось һәм пересылалось нче кибете Бон-дюгу. Беспокоясь турында Бэллочке, АС еш предостерегала аның ложных адым. Аерым алганда, 1915 елда композитор Глазунов проявлял игътибар БС. Ташый, аны концертлар, рестораннар. ӘС-дип яза сестре турында Глазунове: "Ул кеше немолодой, просвещенный тормышы, видевший үзенең гасырга бик күп кызыклы кешеләр. Бу мөмкин мәҗбүр итә, андый кеше килә сиңа һәм разъезжать белән тобою буенча Мәскәүдә? Куркам, ничек булыр иде син, үз наивности, үтмәгән нинди дә булса неприятность... Алмыйча, якыннарының, гомумән, кабул ителмәгән булырга ресторан. Извини, Бэллочка, әмма мондый кеше артык дорожит вакыты өчен сарыф итәргә, аны юкка гына". Менә шундый вакытлар һәм нравы!
Соңгы яңарту: 2018 елның 17 мае, 12:02